20081120 De Volkskrant
| Deze tekst of dit mediabestand is op deze website geplaatst met een beroep op het citaatrecht, en heeft tot doel de geschiedenis van de Wikimedia projecten vast te leggen. Zie ook het mediabeleid.
This image or other media file refers to the quotation law (citaatrecht) in The Netherlands and Belgium. This is not the same as fair use, but probably it can be placed under this license in the United States and other countries with a fair use policy. |
Mijnheer Van Dale wacht op de woordenstofzuiger
RECENSIE Door Peter van Ammelrooy
gepubliceerd op 20 november 2008 14:22, bijgewerkt op 20 november 2008 14:55
AMSTERDAM - Kaalslag is een milde term voor wat internet heeft uitgehaald met de erfenis van schrijver, dichter, dominee en vrijmetselaar Anthony Winkler Prins. Fonteinen van volkswijsheid als Wikipedia leiden ertoe dat niemand meer ‘zijn’ encyclopedie koopt, een Larousse of de 32 kloeke delen van de Encyclopedia Britannica.
Een naslagwerk dat het beter lijkt uit te zingen in het digitale tijdperk is het woordenboek. Voor zo’n lexicon is er online nog geen fatsoenlijk wiki-achtig (lees: gratis) alternatief en vertalingen via Google zijn op zijn zachtst gezegd riskant.
Voor de pc-bezitter met papiervrees brengt uitgeverij Van Dale zijn woordenboeken al een hele poos uit op dvd. Zoals het Elektronisch Hedendaags Nederlands, met 97 duizend trefwoorden het bijna twee keer kleinere broertje van de echte ‘Dikke’. De software (99 euro) is geschikt voor Windows-pc’s en Apple Macs en voor vertalingen zijn er de lexica voor Frans, Duits en Engels aan toe te voegen (elk apart 179 euro of alles ineen voor 399 euro). We bekijken deze ‘superbundel’.
Wie eenmaal aan het elektronisch speuren gewend is, wil niet anders meer. Het zoeken gaat zo veel sneller, vooral in artikelen met ellenlange woordcombinaties. Bij het intikken van een begrip toont de software meteen een lijst van mogelijke opties en meteen in vier talen tegelijk. Er is ook binnen een artikel te zoeken en naar combinaties (voor wie niet weet of de uitdrukking ‘een hart onder de riem steken’ in het lemma ‘riem’ of ‘hart’ of ‘steken’ valt).
Het is mogelijk om woorden aan te klikken, waarna Van Dale of naar een ander lemma springt of in een nieuw venster de betekenis toont. Tegen die interactieve kruisbestuiving kan papier niet op. De bediening is eenvoudig: het is alleen goed opletten welk woordenboek actief is.
Een zoekopdracht is toe te spitsen op bijvoorbeeld alleen zelfstandige naamwoorden. De opmaak van het venster met artikelen is geheel naar eigen wens in te richten. Wie geen voorbeeldzin blieft, grammaticale informatie of context, kan zijn eigen kale Van Dale ontwerpen. De bediening (menu’s, aanwijzingen) is in een van de vier talen in te stellen.
De Windows-versie van de software maakt het mogelijk om direct vanuit een Word-document het woordenboek te raadplegen. De nieuwe Mac-editie gaat nog een stapje verder. Die is voorzien van een droplet – een digitaal woordstofzuigertje waarop de gebruiker begrippen kan kopiëren uit teksten, webpagina’s of e-mails, waarop Van Dale de betekenis toont. De stofzuiger werkt nog niet feilloos: de Mac schakelt niet automatisch over naar het woordenboek.
Met de optie privélexicon kan de gebruiker eigen begrippen toevoegen. Die persoonlijke woordenboeken zijn ook met anderen te delen. Handig voor kantoren die veel jargon gebruiken dat niet in de Van Dale voor komt.
Van Dale heeft recent zijn vleugels ook uitgeslagen naar internet. Een online versie van ‘professioneel Nederlands’ met negentigduizend trefwoorden is een jaar lang voor 48 euro toegankelijk. Voor alle Wikipedianen en zuinige Hollanders: tot 1 december is de dienst gratis uit te testen. Kosteloos. Vrij. Free. Frei. Libre. Sans bourse délier.